location_onMarskstien – eerste etappe
Højer – Rudbøl ca. 23 km
De eerste etappe van de Marskstien, begint in het dorpje Højer en leidt langs de noordelijke grens van de Tøndermarsken naar de klippen van Emmerlev Klev. Met de Wadden aan de ene kant en de polder aan de andere, volgt het pad de dijk tot aan de sluis van Vidå. Vanaf hier gaat de route naar het zuiden tot aan de Duits-Deense grens. Slingerend voert het pad u door de polders naar het grensdorp Rudbøl, waar de grens dwars door het dorp loopt. Het dorpsgedeelte aan de Duitse kant heet Rosenkrantz.

Niet te missen tijdens de wandeling:
De molen van Højer
De molen van Højer is een typische Hollandse stellingmolen. Met zijn 22 meter is het een van de grootste Hollandse stellingmolens in Noord-Europa. In de molen bevindt zich o.a. een tentoonstelling over het leven in de Tøndermarsken. Vanaf de omloop heeft u een fantastisch uitzicht over de Tøndermarsken.

De sluizen van de Tøndermarsken
De sluizen Højer uit 1861 en Vidå uit 1982 reguleren het waterpeil in de Tøndermarsken. Bij de stormvloed van 1976 overstroomde het gebied echter en werd de hele Tøndermarsken inclusief het stadje Tønder geëvacueerd. Een nieuwe dijk, dichter aan de kust, met ueen nieuwe, moderne sluis stond in 1982 klaar. De indrukwekkende gebouwen trekken jaarlijks veel bezoekers en vanaf het dak van de Vidå sluis heeft u een fantastisch uitzicht over de Tøndermarsken. De vloedmerken op de stormvloedpalen bij de sluis van Højer en de uitmonding van de Vidå zijn stille getuigen van de ergste overstromingen.

Sort Sol – ‘Zwarte Zon’
In het vroege voorjaar (maart) en het najaar (september-oktober) geven zwermen van tot een miljoen spreeuwen ‘s avonds bij zonsondergang fantastische balletvoorstellingen aan de hemel en vormen grote zwarte wolken voor de zon. Dit fenomeen heeft in Denemarken de benaming Sort Sol, ofwel ‘zwarte zon’, gekregen.

U overnacht in Rudbol.

location_onMarskstien – tweede etappe
Rudbøl – Tønder ca. 16 km
Op de tweede etappe van de Marskstien volg je een stuk de Vidå en de Duits-Deense grens. Bij het gemaal van Lægan steek je de Vidå over voordat de route noordwaarts draait, richting de oude handelsstad Tønder.

Niet te missen tijdens de wandeling:

Het gemaal Lægan
Het gemaal Lægan ten zuiden van het stadje Tønder heeft sinds 1929 water uit de lagere polders naar de Vidå gepompt. Het is het grootste gemaal in de Tøndermarsken en de vier automatische pompen kunnen tezamen 16.000 liter water per seconde verplaatsen. Sinds 2021 bevindt zich een tentoonstelling in het gemaal, waar met een interactief 3D model informatie wordt gegeven over de rol van gemalen. Vanaf de eerste verdieping heb je zicht op de motoren en de altijd bewegende bladen van de pomp. Aan de hand van informatieborden wordt de werking van het gemaal uitgelegd. Het gemaal is iedere dag open.

Ubjerg
In het laaggelegen gebied van de Tøndermarsken werden kerken en boerderijen vaak op terpen gebouwd. Er ligt zelfs een heel dorp op een terp, het dorpje Ubjerg. Deze werd in de middeleeuwen op een kwelderwal gebouwd tussen de rivieren Vidå en Sønderå.
Naarmate het water steeg werd de kwelderwal verhoogd, zodat de gebouwen hoger kwamen te staan. Het interieur van de kerk stamt uit de middeleeuwen en getuigt van de rijkdom van de streek. Het oude domineeshuis uit 1675 is een van de oudste van Denemarken.

Tønder
Tønder was een van de eerste steden in Denemarken met marktrechten. Ooit was het ook de belangrijkste havenstad van Noord-Europa in de tijd dat de rivier Vidå nog breed en diep genoeg was voor grote schepen die op Deens West-Indië voeren. De scheepvaart, en later de productie van kant, maakten de stad rijk hetgeen duidelijk te zien is aan de bouwstijl van de huizen in het stadje. In het 17e -eeuwse Drøhses Hus, vind je het kantklosmuseum, waar je onder andere unieke voorbeelden van kant uit de 17e en 18e eeuw kunt zien. Ook het prachtig gerenoveerde huis zelf, dat de Europese Nostra Prijs heeft gewonnen, is een bezoekje waard. De oude stadskern heeft veel gebouwen die onder monumentenzorg staan. Let vooral ook op de mooie rijkversierde deuren.

location_onMarskstien – derde etappe
Tønder – Højer ca 15 km
Op de laatste etappe van de Marskstien, voert de route door een van de meest idyllische dorpjes van Denemarken – Møgeltønder voordat het je weer terugbrengt naar Højer.

Niet te missen tijdens de wandeling:
Meubeldesign in Tønder
Achter de kerk ligt het geboortehuis van de wereldberoemde meubelontwerper Hans J. Wegner. In de watertoren van het museumcomplex Tønder is een permanente tentoonstelling met 34 verschillende Wegner-stoelen die door Hans J. Wegner zelf zijn uitgekozen en gedoneerd. Het museumcomplex bevat een cultuurhistorisch museum en een kunstmuseum.

Vores Marsk
In een van de oude pakhuizen achter de hoofdstraat ligt ‘Vores Marsk’, waar je producten uit het wad kunt proeven en kopen. Vores Marsk is ook een van de posten waar je tijdens het Kagefestival (Taartfestival) 3 stukken gebak, recepten en een vertelling over de traditionele koffietafel het ‘Sønderjysk Kaffebord’ meekrijgt. Een vertelling, die niet alleen over koekjes en taartjes gaat, maar die tevens het verhaal vertelt over het Zuid-Jutse verzet tegen de onderdrukking van het Deens-zijn, in de 56-jarige periode dat Sønderjylland onder Duits bewind stond. Het festival vindt plaats op 30 april en in de binnenstad zijn in totaal 7 posten die elk 3 verschillende soorten gebak presenteren. Tijdens het festival zijn er verschillende wedstrijden, o.a. een bakwedstrijd.

Møgeltønder
De hoofdstraat van Møgeltønder, de Slotsgade, loopt van het kasteel langs de koninklijke herberg naar de kerk. Deze, met kasseien geplaveide laan met aan weerzijde lindebomen, staat bekend als ‘de mooiste straat van Denemarken’.
Lekkernijen kun je halen bij Fylla Chocolade, handgemaakte bonbons en choco zoenen (flødeboller). De kruiden die smaak geven aan de bonbons plukt de jonge eigenaresse, Fylla, zelf in de Tøndermarsken.
Een van de oudste huizen in het dorp is ingericht als een gezellig café dat de naam ‘Mormors lille cafë’ draag, ofwel Oma’s kleine caféetje. Vooral beroemd voor het assortiment aan taarten van de koffietafel, het Sønderjysk Kaffebord.

Schackenborg Slot en Slotspark
Achter hoge bomen en een poorthuis verscholen ligt het kasteel Schackenborg Slot. Het kasteel is sinds 1978 van de koninklijke familie en in het begin van deze eeuw woonde de Deense prins Joachim er met zijn gezin. Als de koninklijke familie in het kasteel is, wappert de splitvlag voor het kasteel. Alle andere dagen is het park open voor bezoekers, en in het weekend is het café in het koetshuis open. In het hoogseizoen worden rondleidingen georganiseerd door het park en het kasteel.

location_onNaar Sonderborg
Na het ontbijt checkt u uit en vertrekt u per eigen auto naar uw volgende hotel in Sonderborg.

Tips voor vandaag:
Vikingbegraafplaats Lindholm Høje
Lindholm Høje is een prachtig bewaard gebleven Vikingbegraafplaats. Stenen werden door de Vikingen in een cirkelvorm geplaatst om de begraafplaatsen aan te duiden. Kom meer te weten over hoe de Vikingen rondom Aalborg leefden door ook het nabij gelegen museum Lindholm Høje Museum te bezoeken. Hier zijn meerdere tentoonstellingen gewijd aan het Vikingentijdperk, waarbij via opgegraven schatten het verhaal van de bewoners van de Limfjord wordt verteld.

Mariager Saltcenter
Een lokale specialiteit is het zout uit de Mariager Fjord. In het zoutcentrum kunt u het proces van de zoutwinning volgen en ook zelf aan de slag. Stap bijvoorbeeld in een gesimuleerde lift naar de donkere zoutmijn of bezoek de zoutmeesters in de ‘Sydehytten’ om met eigen ogen te zien hoe het zout wordt gewonnen. In het centrum is ’s werelds grootste collectie van 2268 zoutwagen te bekijken. Natuurlijk is er ook een winkel waar u het bijzondere Mariager zout kunt kopen om thuis van te genieten.

location_onGendarmstien
Molenetappe – Skovby – Sønderborg ca. 20 km
U wordt naar het beginpunt van de wandeling gebracht vanwaar u terugwandelt naar het hotel. De molenetappe van het Gendarmenpad heeft zijn naam ontleend aan de molens van Vibæk, de laatste van de in totaal 85 molens die vroeger op het eiland Als stonden. De wandelroute begint in het zuiden van het toeristische eiland Als, en volgt de gevarieerde kust van Skovby tot Sønderborg.

Niet te missen tijdens de wandeling:

De molens van Vibæk
De laatste watermolen op Als ligt aan de heilige beek, Vibæk. Toen de waterstand daalde werd er een windmolen naast gebouwd, als ‘hulp-molen’ voor als de waterstand te laag was. In de molens zijn tentoonstellingen en in de zomer zijn er activiteiten met hand en nijverheid en wordt er in de oude steenoven brood gebakken.

Trillen
Ten westen van het dorpje Høruphav ligt het natuurgebied Trillen. Oorspronkelijk bestond het gebied uit twee eilandjes, die door zandafzetting in de loop der jaren met elkaar en het vaste land verbonden zijn. Middenin ontstond een waterrijk gebied dat een enorme rijkdom aan planten en vogels herbergt. Bij vloed worden de meren met zeewater gevuld, en als het water verdampt blijft het zout achter. Het zoutgehalte in de meren is daarom erg hoog en groeien er alleen zoutverdragende planten.


Ontdek de Jugendstil in Sønderborg
De Jugendstil, ook wel Art Nouveau of Modern Style genoemd, sloeg niet echt aan in Denemarken, maar wel in Sønderjylland, dat van 1864-1920 een deel van Duitsland was. Hier zijn veel Jugendstil-panden te vinden uit de periode 1905-1915, van zowel de decoratieve florale stijl als de geometrische stijl.

location_onGendarmstien
Strandetappe – Kragesand – Sønderborg ca. 20 km
U wordt naar het beginpunt van de wandeling gebracht. Deze laatste wandeling begint op de spits van het schiereiland Broagerland. Hier, op het strand van Kragesand, kijk je uit over het water naar Duitsland, wat slechts een steenworp weg lijkt te liggen. De route gaat over strand, door bos, over velden en slagvelden terug naar de stad. Even ten oosten van Kragesand buigen de bogen zich over de helling en vormen zo een spannende tunnel die ‘Liebestunnel’ wordt genoemd, oftewel: de liefdestunnel.

Niet te missen tijdens de wandeling:
De klif bij Stensigmose
Lang voordat de mens zijn weg naar het gebied vond, waren hier andere vormen van leven. In de klif bij Stensigmose heeft het ijs inmiddels uitgestorven mosselen en slakken afgezet in zanderige lagen. Zwarte markeringen in de klif verraden resten van veengebieden. In 1906 werden in de klif stukken van de kiezen en een slagtand van een Europese bosolifant gevonden. Deze tot wel 4 meter hoge olifant leefde meer dan 130.000 jaar geleden in Denemarken, toen het klimaat tijdens het interglaciaal warmer was.

1864 – Historisch Centrum Dybbøl Banke
In 1864 waren de heuvels van Dybbøl Banke het slagveld van de oorlog tussen Pruisen en Denemarken. Bij Gammelmark op Broagerland stonden de Pruisische en Duitse kanonnen en schoten richting Dybbøl en Sønderborg, en op Dybbøl Banke stond het Deense leger klaar om het land te verdedigen. Overal zijn nog sporen van de oorlog te vinden; stellingen, schansen, grafstenen en monumenten. In het Historisch Centrum Dybbøl Banke, schuin tegenover de molen van Dybbøl, kun je meer te weten komen over deze oorlog en wat ze betekend heeft voor Sønderjylland en Denemarken.

Frydendal is
Vlak na het vakantiedorp Vemmingbund gaat een stijl zandpad omhoog dat eindigt naast de melkveehouderij van Peter Philipsen. Hier kun je zelfgemaakt boerderij-ijs kopen, en kun je in de boerderijwinkel ook nog allerlei andere lokale producten kopen. Een paar extra kilometers wandelen die de moeite waard zijn!

location_onNaar huis
Een week vol unieke natuur en cultuurbelevingen loopt ten einde en een hoop indrukken, kennis en ervaringen rijker is het weer tijd om richting Nederland te gaan.